Hoyrat Zamanlar

Nermin Er, Karşılaşmalar 2, 2021, Kağıt üzerine kağıt rölyef ve mürekkep, 50x150 cm

Bugün salon penceremin dışında, cepheye asılı duran klima dış ünitesinin üzerine bir kuş kondu. Türünden emin olamasam da, yavru bir güvercin olduğunu düşünüyorum. Vakti zamanında dışarı kedi düşmesin diye takılmış bir tel sineklik nedeniyle ulaşamadığım bu kuş, yazı yazmakta olduğum şu anda hâlâ orada. Kuşun yaralandığını düşündüğümden, aklıma ilk gelen Beşiktaş Belediyesi’nin yaralı hayvanlara müdahale etmek için kurduğu Mobivet’e telefon etmek oldu. Ancak öğrendiğime göre onlar daireye girmiyor, yalnızca sokaktaki hayvanlarla ilgileniyormuş. Bunun üzerine hem teli açması, hem de kuşu tutması için apartman görevlimizi çağırmak zorunda kaldım. Fakat tel dışarıya, kuşun üzerine doğru açılacağından, onu ürkütebilir ve beşinci kattan aşağı düşmesine sebep olabilirdik. O nedenle teli hafifçe aralayarak dışarı ekmek kırıntıları bırakmakla yetindik. Bugün beni ne yapacağımı bilemez hale getiren bu “karşılaşma”, geçmişte ne kadar sıradandı oysa.

Nermin Er’in Yapı Kredi Kültür Sanat’ta devam eden, Kevser Güler küratörlüğünde gerçekleşen Burası adlı sergide yer alan Karşılaşmalar isimli serisini ilk kez gördüğümde de, aynı bu şekilde bir tekinsizlik hissetmiştim. Nermin Er’in sanat pratiğinde en çok yer verdiği malzemelerden biri kağıttır. Kâğıdı sadece bir yüzey olarak kullanmak yerine üzerine, ince işçilikle kestiği, yine kâğıttan heykellerle çeşitli sahneler inşa eder. Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü mezunu olan Er, öğrencilik ve sonrasında animasyon yapar. Ürettiği işlerinde de animasyon bilgisiyle beraber insan, doğa, şehir temalarıyla ilgili mizansenler tasarlamaya devam eder. Kağıt bu sahneler için önemli bir malzemedir. Nermin Er’in işlerinde şehir silüetleri, çeşitli konstrüksiyonlar, vinçler, hayvanlar sıklıkla tekrar eder. Karşılaşmalar serisinde de işte bu imgeleri görürüz. Yapım aşamasında olan bir şehir, vinçler, inşaat iskeleleri… Bütün bu hızlı değişimin arasında kimi gölgeye düşmüş, neredeyse yok gibi gözüken ağaçlar ve bu şehir içinde kendine yer bulmaya çalışan, siyah-beyaz köpekler… Nermin Er’in köpekleri aslında bu şehirde beraber yaşamakta olduğumuz tüm hayvanları temsil eder. Er, modernleşme adına yapılan bu dönüştürme ve yok etme sürecini hoyrat zaman olarak adlandırıyor. Bu hoyrat zaman onun üretim tekniği ve süreciyle de çelişiyor. Etrafımızdaki bu dönüşüm ne kadar hızlı ve hoyratsa, Nermin Er’in çalışma tekniği de bir o kadar üzerine düşünülmüş ve detaycı.

Şehir ve şehirde beraber yaşadığımız canlılar, sanatçının daha önceki işlerinde de sıkça ele aldığı konulardan. Nermin Er birlikte yaşamanın, birbirine alan açmanın ve sürdürülebilir yaşam alanları oluşturmanın yollarını aramamızın en önemli amaçlarımızdan biri olması gerektiğine vurgu yapıyor. 2017 yılında gerçekleştirdiği Tek Göz Oda isimli yerleştirmesi de bu soruna dikkat çeken işlerinden. Yanköşe Projesi kapsamında Kabataş’ta bir binanın dış cephesine yerleştirdiği 120 adet canlı renklerdeki kuş evi ve onlara eşlik eden hoparlörlerden gelen kuş sesleriyle, şehirde gitgide daha az gördüğümüz kuş nüfusuna dikkat çekiyor. Yerleştirmenin önünden geçmek insanın içini neşeyle dolduruyor; fakat o yuvaların boş olduğunu görmek ve seslerin aslında kayıt olduğunu anlamak kuşların nereye gittiğini sorgulatıyor.

Nermin Er, Tek Göz Oda, 2017, yerleştirme görüntüsü

Kuş evleri aslında kültürümüzün bir parçası. Geleneksel Türk evlerine baktığımızda yapıya bitişik kuş evleri görmemiz de buna bir örnek. Eskiden gelen, şehri hayvanlarla paylaşma alışkanlığımız, bu “hoyrat zamanlar” koşturmacası içinde hızlı bir şekilde yok oluyor. Nermin Er ise kimi zaman belirip, kimi zaman kaybolan köpekleri ya da sesleri duyulan ancak kendileri orada olmayan kuşlarıyla bizleri bu yok oluşla yüzleştiriyor.

* Bu yazı Galeri Nev İstanbul'un Güncel isimli yayınının 38. Sayısında yayınlanmıştır.